Her şey Yunan İşgali ile Başladı

Balkan Savaşının  yaralarını saracak zaman bulamadan I. Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde savaşan Osmanlı Devleti, askeri ve ekonomik yönden büyük güç kaybetti. Anadolu her yandan tehdit altındaydı ve rahatlıkla işgal edilebilirdi. Savaşın sonunda korkulan oldu ve koşulları son derece ağır olan bir dizi antlaşmaya imza atıldı.

15 Mayıs 1919’da Paris’te toplanan Uluslararası Barış Konferansı’nda alınan kararla İzmir’i zapt eden Yunan Ordusu, Bursa, Eskişehir, Kütahya ve Afyon’a kadar Batı Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçirdi. Ancak, Türk Ordusu bayrağına duyduğu inançla hiç yılmadı. Tarih 26 Ağustos 1922’yi gösterdiğinde ise her şey hazırdı. Türk Ordusu, Yunan Ordusu’nu Sakarya Irmağı çevresinde karşıladı ve onları büyük bir hezimete uğrattı. Mustafa Kemal Atatürk komutasındaki Türk askerlerinin Kocatepe’de başlattığı ve büyük bir kahramanlıkla sonuçlandırdığı bu destansı zafer, tarih sayfalarına “Büyük Taarruz” ya da “Başkomutanlık Meydan Muharebesi” olarak geçti.

Türk Ordusu’nun bu zaferinin ardından büyük bir yıkıma ve iç göçe neden olan Yunan güçleri Anadolu’yu terk etmek ve işgal altındaki İzmir (9 Eylül 1922) ile Bursa’dan (11 Eylül 1922) çekilmek zorunda kaldı.

Yunan işgali altında olan Bursa’da, yüzyıllardır bir arada yaşayan Rum, Ermeni ve Müslüman halklar arasında bir yabancılaşma oldu. Türk Ordusu’nun Bursa’ya yaklaşması üzerine kendilerini tehlikede hisseden Rumlar ve Ermeniler; Gemlik, Mudanya, Bandırma ve Erdek iskelelerine akın ederek yöreden göç etti. Bu göç hareketi, Yunan işgalinin yaşandığı Batı Anadolu’nun her noktasında da etkili oldu.

Savaşın ağır koşulları ile daha da büyük bir çıkmaza düşen Yunanistan, bu dönemde Anadolu’dan gelen bir milyondan fazla göçmen ile ekonomik anlamda darboğaza girdi. Bu konu 1923 yılı başlarında yürütülen Lozan görüşmeleri sırasında Yunanistan tarafından öncelikli olarak dile getirildi ve ek bir protokol hazırlandı. Hazırlanan “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi Antlaşması” uyarınca İstanbul’daki Ortodoks Rumlar ve Batı Trakya’daki Müslümanlar dışında Yunanistan’daki Müslümanlar ile Türkiye’deki Ortodoks Rumların yer değiştirmeleri kararı alındı. Böylece 1923 sonlarında Yunanistan topraklarında yaşayan Müslümanlar, Türkiye’ye göç etti. Bu göçmenler için Bursa özellikle yaşamak istedikleri yerlerden biri olmuştu. Drama, Selanik, Langaza, Vodina, Kılkış ve çevresindeki köylerden yola çıkan göçmenler vapurlarla yeni yurtlarına ulaştı. Ayrıca Girit’ten, Preveze’den ve bazı Ege adalarından da göçmenler geldi.

1927 tarihli Salnâme’ye göre Bursa Vilayeti’ne yerleştirilen mübadil göçmenlerin sayısı 33.215’ti. Selanik, Kavala, Girit ve Ege adalarından gelen bu 7.082 göçmen ailesine 5.315 ev, 719 dükkân, 15.221 dönüm toprak, 4.445 dönüm bağ, 33.885 dönüm zeytinlik dağıtıldı. Bu kapsamda, 14.117 kişi Bursa merkezine ve merkeze bağlı köylere, geri kalan 19.098 kişi ise Orhangazi, Mustafakemalpaşa, Mudanya, Karacabey, Gemlik ve bunlara bağlı köylere iskân edildi. Bu dönemde Bursa’daki toplam göçmen sayısı mülteciler, yangınzedeler ve kırsal kesimden gelenlerle birlikte 40.708’i buldu.

Mudanya’ya Göç Eden Giritli Ailelerin Lakapları

Mübadele Göçmenleri

Mübadele Göçmenleri

Selanik Limanından Gitmeyi Bekleyen Mübadele Göçmenleri

Mübadiller 1924

Pazar Caddesi, Kandiye

Yeşilköy Limanında Mübadiller

Yunanistan’dan Gelen Mübadillerin Bursa’da Kurdukları Geçici Kamp

Anadolu Topraklarından Ayrılmak Üzere Mudanya Limanına Gelen Rumlar

Mübadele